Dịch chiết lá lựu phòng bệnh hoại tử gan tụy cấp tính trên tôm thẻ

Có nhiều nghiên cứu đã ghi nhận chất chiết từ lá lựu có hoạt tính kháng khuẩn V. parahaemolyticus, V. harveyi gây ra bệnh hoại tử gan tụy cấp tính (AHPND) trên tôm. Do vậy, nghiên cứu về chế độ ăn bổ sung chất chiết lá lựu trên tôm thẻ được thực hiện. Kết quả nghiên cứu cung cấp thông tin khoa học làm cơ sở cho việc sử dụng thảo dược rộng rãi trong nuôi tôm, nhằm giảm thiểu việc sử dụng kháng sinh trong quản lý dịch bệnh thủy sản.

Bệnh hoại tử gan tụy cấp tính (AHPND) do vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus mang plasmid chứa gen độc tố PirA và PirB, gây bệnh trên tôm. Điểm đáng lưu ý là hai gen độc tố trên có khả năng truyền cho các loại vi khuẩn khác như Vibrio harveyi, và vẫn duy trì độc lực gây chết tôm. Các chủng vi khuẩn này tồn tại tự nhiên trong môi trường nước nên rất khó khăn trong việc phòng ngừa bệnh, dẫn đến việc lạm dụng thuốc kháng sinh trong việc điều trị bệnh. Tuy nhiên việc lạm dụng kháng sinh sẽ dẫn đến các hậu quả không tốt cho môi trường và sức khỏe người tiêu dùng. Do đó, việc nghiên cứu các loại thảo dược giúp tôm tăng cường sức đề kháng với mầm bệnh, thay thế cho kháng sinh là rất cần thiết.

Bệnh hoại tử gan tụy cấp trên tôm thẻ chân trắng

Có nhiều nghiên cứu đã ghi nhận chất chiết từ lá lựu có hoạt tính kháng khuẩn V. parahaemolyticus, V. harveyi với đường kính vòng kháng khuẩn lớn tương ứng với 20,7 ± 0,58 mm và 18,3 ± 0,58 mm.

Do vậy, nghiên cứu về chế độ ăn bổ sung chất chiết lá lựu trên tôm thẻ ảnh hưởng đến sinh trưởng và khả năng kháng bệnh được thực hiện. Kết quả nghiên cứu cung cấp thông tin khoa học làm cơ sở cho việc sử dụng thảo dược rộng rãi trong nuôi tôm, nhằm giảm thiểu việc sử dụng kháng sinh trong quản lý dịch bệnh thủy sản.

Thí nghiệm bổ sung chất chiết lá lựu vào thức ăn tôm

Thí nghiệm được bố trí với 3 nghiệm thức và 3 lần lặp lại cho mỗi nghiệm thức, bao gồm:

Nghiệm thức đối chứng (ĐC): tôm ăn thức ăn không bổ sung thảo dược; 

Nghiệm thức C1: tôm ăn thức ăn bổ sung 1% chất chiết lá lựu; 

Nghiệm thức C2: tôm ăn thức ăn bổ sung 2% chất chiết lá lựu. 

Tôm thí nghiệm được cho ăn thức ăn có bổ sung thảo dược trị bệnh tôm liên tục trong 4 tuần, 4 lần/ngày với lượng thức ăn theo nhu cầu của tôm. Sau 4 tuần, tôm được gây nhiễm với vi khuẩn V. parahaemolyticus bằng phương pháp ngâm ở các nghiệm thức có bổ sung chiết xuất lá lựu. Sau đó, tôm được theo dõi, ghi nhận dấu hiệu bệnh lý và tỷ lệ chết trong vòng 14 ngày tiếp theo.

Tốc độ tăng trưởng của tôm thẻ được bổ sung chiết xuất lá lựu

Dịch chiết lá lựu phòng bệnh hoại tử gan tụy cấp tính trên tôm

Sau 4 tuần, trọng lượng tôm ở các nghiệm thức có bổ sung chất chiết lá lựu đều cao hơn nghiệm thức đối chứng. Trong đó, nghiệm thức bổ sung 2% chất chiết lá lựu có trọng lượng tôm, tốc độ tăng trưởng tuyệt đối và tốc độ tăng trưởng đặc biệt đạt giá trị cao nhất so với các nghiệm thức khác của thí nghiệm.

FCR ở nghiệm thức bổ sung 1% (FCR = 1,15), 2% (FCR = 1,17) chiết xuất lá lựu đạt giá trị thấp hơn nghiệm thức đối chứng (FCR = 1,21).

Ngoài ra, tôm ở nghiệm thức bổ sung 1% chiết xuất lá lựu đạt tỷ lệ sống cao nhất (89,90%). Tuy nhiên, nghiệm thức bổ sung 2% chất chiết lá lựu cho tỷ lệ sống thấp hơn cả nghiệm thức đối chứng. Nguyên nhân có thể là do nồng độ bổ sung thảo dược chưa phù hợp, có thể gây ức chế sự tăng trưởng của tôm.

Như vậy, tôm được cho ăn thức ăn bổ sung chất chiết từ lá lựu (1% và 2%) đạt tốc độ tăng trưởng tốt hơn so với tôm ở nghiệm thức không bổ sung. Các loại thảo dược được ghi nhận có khả năng tạo hương vị, kích thích bắt mồi, tiết dịch tiêu hóa và giúp hấp thu thức ăn hiệu quả hơn. Qua đó, chiết xuất thảo dược giúp cải thiện khả năng tiêu hóa, gia tăng sự chuyển đổi thức ăn và dẫn đến việc tổng hợp protein cao hơn.

Khả năng đề kháng V. parahaemolyticus của tôm thẻ chân trắng được cho ăn thức ăn bổ sung chất chiết lá lựu 

Tôm thẻ được cho ăn thức ăn có bổ sung chất chiết lá lựu trong vòng 28 ngày, được cảm nhiễm với vi khuẩn bằng phương pháp ngâm. Ban đầu, tôm chết do tác động của V.parahaemolyticus có gan tụy nhợt nhạt, ruột rỗng, không chứa thức ăn. Tỷ lệ chết tăng dần vào những ngày kế tiếp cho tới ngày thứ 9 sau cảm nhiễm thì tôm ngừng chết. 

Nghiệm thức bổ sung 2% chất chiết lá lựu tỷ có lệ chết thấp nhất (44,4%) so với nghiệm thức đối chứng (71,1%). Điều này cho thấy việc bổ sung chất chiết lá lựu ở mức phù hợp có khả năng giúp tôm kháng lại V. parahaemolyticus gây bệnh hoại tử gan tụy cấp tính.

Các bộ phận khác nhau của cây lựu được xác định chứa nhiều loại hoạt chất sinh học. Trong đó, vỏ và rễ chứa tanin, alkaloid và polyphenol, các hợp chất này có hoạt tính kháng khuẩn mạnh; hạt lựu có chứa steroid; bột quả chứa vitamin, khoáng chất, chất béo, protein và carbohydrate. Chất chiết lựu được ghi nhận có khả năng kháng nhiều tác nhân gây bệnh bao gồm: vi khuẩn gram dương (Streptococcus mutans, Staphylococcus aureus..), vi khuẩn gram âm (Vibrio parahaemolyticus, Enterobacter aerogenes, Salmonella enterica,…) và cũng có hiệu quả kháng nấm (Cryptococcus neoformans, Candida albicans,…). Kết quả nghiên cứu cho thấy việc bổ sung chất chiết lá lựu vào chế độ cho ăn của tôm thẻ chân trắng ở mức bổ sung phù hợp (2%) giúp nâng cao sức đề kháng của tôm đối với vi khuẩn V. parahaemolyticus gây bệnh hoại tử gan tụy cấp. 

Trích: Trần Thị Tuyết Hoa, Hồng Mộng Huyền, Lê Quốc Việt và Nguyễn Trọng Tuân, Sử dụng thức ăn bổ sung chất chiết lá lựu (Punica granatum) phòng bệnh hoại tử gan tụy cấp tính trên tôm thẻ chân trắng (Litopenaeus vannamei), Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ, 57(CĐ Thủy Sản) https://doi.org/10.22144/ctu.jvn.2021.075

Tác giả Hà Tử